อานุภาพ รักษ์สุวรรณมนตรี พานิชยานุวัฒน์2025-03-182025-09-032025-03-182025-09-032023https://repository.dusit.ac.th/handle/123456789/11923การวิจัยเรื่อง “การยกระดับการดำเนินงานของศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ (ศพอส.)” มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาแนวคิดและนโยบายในการจัดตั้งศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ (ศพอส.) รวมถึงบทบาทหน้าที่และความรับผิดชอบของหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง 2) ศึกษาและวิเคราะห์การดำเนินงานของศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ (ศพอส.) เพื่อค้นหาปัญหาและอุปสรรคของการดำเนินงานของ ศพอส. และ 3) เพื่อจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายและเชิงปฏิบัติในการที่จะยกระดับการดำเนินงานของ ศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ (ศพอส.) โดยทำการเก็บรวบรวมข้อมูลด้วยการทบทวนเอกสาร (Documentary Review) ที่เกี่ยวข้อง การสัมภาษณ์และสนทนากลุ่ม In-depth interview and Focus Group Discussion) กับบุคคลและหน่วยงานที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับศูนย์ ศพอส. ของหน่วยงานในส่วนกลาง ประกอบด้วย ผู้บริหารหรือเจ้าหน้าที่ของกระทรวงพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์ หรือกรมกิจการผู้สูงอายุที่รับผิดชอบเกี่ยวกับ ศพอส. ผู้บริหารและเจ้าหน้าที่ของหน่วยงานที่อยู่ในส่วนภูมิภาค ประกอบด้วย สำนักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัด (พมจ.) องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มี ศพอส. ตั้งอยู่ในพื้นที่ รวมถึงผู้สูงอายุที่เข้ามามีส่วนร่วมในการดำเนินการและเข้าร่วมกิจกรรมกับ ศพอส. รวมถึงทำการเก็บข้อมูลความคิดเห็นของผู้สูงอายุที่มีต่อการดำเนินงานของ ศพอส. ด้วยแบบสอบถาม (Questionnaire) โดยการวิจัยกำหนดพื้นที่การศึกษาอยู่เฉพาะในเขตภาคกลางรวม 6 จังหวัด ประกอบด้วย อ่างทอง สิงห์บุรี ชัยนาท นครนายก สุพรรณบุรี พระนครศรีอยุธยา ผลการวิจัยพบว่า ศพอส. เกิดขึ้นจากนโยบายของรัฐบาลที่ต้องการให้มีสถานที่ที่สามารถใช้เป็นศูนย์รวมในการจัดกิจกรรมต่าง ๆ สำหรับผู้สูงอายุ สำหรับการส่งเสริม ดูแล และพัฒนาคุณภาพชีวิตผู้สูงอายุทั้งในระยะสั้นและระยะยาว ในพื้นที่ขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นซึ่งผู้สูงอายุมีภูมิลำเนาอยู่ โดยมีกรมกิจการผู้สูงอายุรับผิดชอบดำเนินการ และมอบหมายให้สำนักงานพัฒนาสังคมและความมั่นคงของมนุษย์จังหวัด ทำหน้าที่ประสานงานและกำกับดูแลการจัดตั้งและการดำเนินงานของ ศพอส. กับองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ตลอดระยะเวลาที่ผ่านมาตั้งแต่ปี พ.ศ.2557 กรมกิจการผู้สูงอายุมีแผนในการจัดตั้งศูนย์พัฒนาคุณภาพชีวิตและส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ (ศพอส.) ทุกปี โดยมีเป้าหมายให้มี ศพอส. ในทุกองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และปัจจุบันมี ศพอส. ทั้งสิ้น 1,928 แห่ง เพื่อทาหน้าที่ดูแลผู้สูงอายุในพื้นที่ทั้งในด้านสุขภาพกาย สุขภาพจิต และการพัฒนาและส่งเสริมอาชีพ โดยมีองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นเป็นผู้ดำเนินการร่วมกับชมรมผู้สูงอายุในพื้นที่ ทั้งนี้ แม้ว่าที่ผ่านมาการจัดตั้ง ศพอส. จะมาจากการคัดเลือกพื้นที่ที่มีศักยภาพในการดูแลผู้สูงอายุ แต่จากการศึกษาพบว่ามีปัญหาในการดำเนินงานหลายประการ ประกอบด้วย 1) ปัญหาเกี่ยวกับภาพลักษณ์และความเข้าใจของผู้สูงอายุที่มีต่อ ศพอส. 2) ปัญหาการขาดการให้ความสำคัญกับคุณสมบัติขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่จะมาขับเคลื่อนการดำเนินงานของ ศพอส. 3) ปัญหาและข้อจากัดเกี่ยวกับงบประมาณและบุคลากรสำหรับการขับเคลื่อน ศพอส. 4) ปัญหาเกี่ยวกับศักยภาพของผู้สูงอายุในการขับเคลื่อน ศพอส. และบทบาทขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่มีต่อ ศพอส. 5) ปัญหาเกี่ยวกับการรายงานผลการดำเนินงาน การติดตาม และการประเมินผลการดำเนินงานของ ศพอส. ไม่สามารถสะท้อนผลการดำเนินงานที่แท้จริงของ ศพอส. และไม่สามารถใช้เป็นข้อมูลสำหรับการพัฒนา ศพอส. และ 6) ปัญหาความต่อเนื่องและความยั่งยืนของการดำเนินงานของ ศพอส. อย่างไรก็ตาม ผลการศึกษาจากการสอบถามความคิดเห็นของผู้สูงอายุแสดงเห็นว่า ผู้สูงอายุร้อยละ 68.43 มีความรู้ความเข้าใจเกี่ยวกับ ศพอส. เป็นอย่างดี แต่มีผู้สูงอายุบางส่วนมีความเข้าใจที่คลาดเคลื่อน โดยคิดว่า ศพอส. ตั้งขึ้นตามนโยบายขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยมีภาพรวมการดำเนินงานของการดำเนินงานของ ศพอส. ที่ระดับคะแนนเฉลี่ยเท่ากับ 3.62 จากคะแนนเต็ม 4 คะแนน และผู้สูงอายุร้อยละ 94.57 ได้รับประโยชน์จาก ศพอส. ในระดับมากถึงมากที่สุด โดยมีระดับคะแนนเฉลี่ยเท่ากับ 3.62 จากคะแนนเต็ม 4 คะแนน โดยการดำเนินงานที่มีความโดดเด่นคือ การดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ ทั้งนี้ เพื่อเป็นการยกระดับการดำเนินงานของ ศพอส. จากผลการวิจัยดังกล่าว มีข้อเสนอแนะ ดังนี้ 1) กรมกิจการผู้สูงอายุต้องให้ความสำคัญกับการสร้างเครือข่ายความร่วมมือในการขับเคลื่อน ศพอส. ตั้งแต่เครือข่ายระดับประเทศ ระดับภาค ระดับจังหวัด และระดับพื้นที่ 2) กรมกิจการผู้สูงอายุต้องให้ความสำคัญกับการติดตามและประเมินผลการดำเนินงานของ ศพอส. และใช้ผลการประเมินดังกล่าวในการพัฒนามาตรฐาน ศพอส. 3) กรมกิจการผู้สูงอายุจะต้องพิจารณาและจัดเตรียมบุคลากรหรือเจ้าหน้าที่เพื่อรับผิดชอบงานที่เกี่ยวข้องกับ ศพอส. ในอนาคต 4) กรมกิจการผู้สูงอายุควรให้ความสำคัญกับการพัฒนาศักยภาพบุคลากรที่เกี่ยวข้องกับการดำเนินงานของ ศพอส. อย่างเป็นระบบ และ 5) กรมกิจการผู้สูงอายุต้องพิจารณายกระดับการดำเนินงานของ ศพอส. จากการใช้สถานที่ของ ศพอส. ในการจัดกิจกรรมสำหรับผู้สูงอายุไปสู่การเป็นศูนย์ให้บริการผู้สูงอายุแบบเบ็ดเสร็จผู้สูงอายุองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น